كتاب احكام الشريعه جلد 2 در عبادات (نماز) نماز جمعه و آيات

نماز جمعه
1191- نماز جمعه دو رکعت است با دو خطبه که هردو خطبه که هر دو ، جلوتر ایراد می شود در خطبه اول امام می ایستد و خدا را حمد وسپاس گفته و مردم را به تقوا دعوت می کند و سوره ای کوتاه از قرآن می خواند و من نشنید و دوباره می ایستد و حمد وثنای خدا را به جا آورده و بر محمد وآل محمد علیهم السلام درود می فرستد و برای مردم مؤمن طلب مغفرت می کند.
1192- نماز جمعه تحت شرایطی واجب می شود:
اول: دخول وقت ظهر ، و صحیح نیست از اول وقت به تاخیر افتد.
دوم: وجود امامی که جامع شرایط امامت است امثال عدالت وغیره.
سوم: حضور جماعت، بنابراین به صورت انفرادی جایز نیست.
چهارم: تعداد ، حداقل پنج نفر که یکی از آنها امام است پس مادامی که پنچ نفر جمع نشوند اقامه نمی شود.
1193- درزمان غیبت حضرت مهدی (ع) جایز است ظهر بخواند یا جمعه اگر شرایط موجود باشد، ولی احوط خواندن ظهر است.
1194- وجوب حضور در نماز جمعه شرایطی دارد:
اول: بلوغ ، برنابالغ واجب نیست.
دوم: عقل ، به دیوانه واجب نیست.
سوم: حریت، به برده واجب نیست.
چهارم: ذکوریت ، برزنان واجب نیست.
پنجم: حضور، به مسافر واجب نیست.
ششم: سلامتی ، از کوری و مرض، به کور و مریض واجب نیست.
هفتم: پیری به آدمی که سن زیادی دارد واجب نیست.
1195- باز شرط است که فاصله نمازگزار ازمحل برگزاری نماز جمعه بیش از دوازده کیلومتر نباشد، پس برکسی که بیش از دوازده کیلومتر فاصله دارد واجب نیست.
1196- برکسی که واجب نیست در نماز جمعه حاضر شود جایز است نماز ظهر را در اول و بخواند.
1197- اگر کسی در نمازجمعه حاضر شود که برایش واجب نیست مانند دکور ، نماز جمعه اقامه می شود.
1198-گوش فرا دادن به خطبه ها واجب است واگر در اثنای خطبه ها صبحبت کند گناه گرده ولی نمازش باطل نمی شود.
1199- خرید وفروش در روز جمعه بعد از اذان حرام است واگر بفروشد گناه کرده ولی معامله صحیح است.
نماز عید فطر وقربان
1200- نماز عید فطر و عید قربان، مثل نماز جمعه در زمان حضور امام (ع) واجب است و در غیبت آن حضرت مستحب ، خواندن این دو نماز هم به صورت صورت فرادی وهم با جماعت جایز است.

1201- نماز عیدین دو رکعت است ، در رکعت اول بعد از حم، سوره شمس را می خواند ، وسپس پنج قنوت با پنج تکبیر بعد از هر تکبیر یک قنوت می گیرد و تکبیر ششم را گفته به رکوع می رود و بعد از رکوع بر می خیزد و به دو سجده می رود و در رکعت دوم بعد از حمد ،سوره ی سبح اسم ربک الا علی رامی خواند و چهار قنوت با چهار تکبیر، بعد از تکبیر یک قنوت می خواند و با تکبیر پنجم به رکوع می رود، بعد از رکوع دو سجده و سپس تشهد و سلام، وبا تسبیح حضرت زهرا،(س) نماز را تمام و بلافاصله دو خطبه می خواند.
1202- وقت نماز عیدین، از طلوع خورشید تا هنگام ظهر است ، و تاخیر آن تا آفتاب بالا بیاید افضل است .این نماز قضا ندارد.
1203- در این نماز جایز است بعد از حمد هر سوره ای را بخواند و افضل است والشمس در رکعت اول و سبح اسم ربک الا علی دررکعت دوم خوانده شود ، یا اینکه در رکعت اول سوره والشمس و در رکعت دوم الغاشیه.
1204- در قنوتها هر ذکری و دعائی که در خاطر باشد جایز است، اگر چه افضل خواندن دعائی است که در روایات آمده است:
(اللهم اهل الکبریاء و العظمه واهل الجود والجبروت واهل العفو والرحمه واهل التقوی والمغفره، اسألک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا، ولمحمد صلی الله علیه وآله ذخراً و شرفاً و کرامه ومزیدا ان تصلی علی محمد وآل ، و ان تدخلنی فی کل خیر ادخلت فیه محمداً وآل محمد ، وان تخرجنی من کل سوء اخرجت منه محمداً وآل محمد صلواتک علیه و علیهم اجمعین. اللهم انی اسألک خیر ماسالک به عبادک الصالحون ،واعوذبک مما استعاذ منه عبادک المخلصون)
1205- بعد از نماز بلافاصله دوخطبه می خواند و در زمان غیبت ، حتی اگر به جماعت هم خوانده شود ترک خطبه ها جایز است، ودرنماز جمعه خطبه ها را باید جلوتر از نماز خواند بطوری که گذشت.
1206- درنمازجماعت، امام فقط متحمل خواندن حمد و سوره است و مسئول سایر تکبیرها و ذکرها و قنوتها نمی باشد مثل دیگر نمازها.
1207- اگر با امام بعضی از قنوتها و تکبیرها را درک کند باقی آنها را خودش بجا می آورد و در رکوع به امام می پیوندد ،واگر برایش ممکن باشد بعد از هر تکبیر و در قنوت بگوید سبحان الله،یا الحمدلله، یا اللهم صل علی محمد و آل محمد، و اگر این مقدار نیز برایش ممکن نباشد تکبیرها را پی در پی و بدون ذکر و دعا می گوید.
1208- اگر در تعداد تکبیرها و قنوتها شک کند بنا را بر کمتر می گذارد و اگر بر او ظاهر شود که آن را بجا آورده ،نمازش باطل نمی شود.
1209- همین طور اگر تکبیرها وقنوتها همه یا بعضی از آنها را فراموش کرد نمازش باطل نمی شود.
1210- این نماز اذان و اقامه ندارد بلکه مستحب است مؤذن سه بار الصلاه الصلاه الصلاه بگوید.
1211- سزاوار است زنان را از رفتن به نماز عید بازدارند مگر پیر زنها.

نماز آیات:
1212- سبب نماز آیات زمین لرزها، گرفتن خورشید وماه، رعد و برق، وزش بادهای سیاه و سرخ ، و ظهور هر چیزی از عوامل طبیعی است که موجب ترس اغلب مردم شود.
1213- وقت نماز آیات به نسبت اسباب آن تفاوت می کند نماز آیات در زمین لرزه تا آخر عمر هر موقع خوانده شود ادا است و وقت آن در وزیدن بادهای شدید سیاه و سرخ موقع ظهور و بروز تاریکی است چون ممکن است به سرعت برطرف گردد و در کسوف وخسوف از ابتدای گرفتگی تا باز شدن آنهاست .

1214- هرگاه انسان کسوف و خسوف را قبل از حدوث آنها یا موقع حدوث آنها بداند و در خواندن نماز کوتاهی کند قضای آنها بعد از انجلا واجب است،خواه کسوف و خسوف کلی وخواه جزئی.
1215- هرگاه حدوث آنها را نمی دانست یا موقع حدوث در خواب بود واطلاع نیافت مگر بعد از انجلا «باز شدن» اگر خسوف و کسوف کلی بوده باشد قضای نماز آیات بر وی واجب است واگر قسمتی از قرص خورشید یا ماه گرفتگی پیدا کرده قضا واجب نیست.
1216-اگر نماز آیات را از حین گرفتگی شروع کرد و پیش از آن که نماز تمام شود گرفتگی باز شد نماز را سبکتر کرده و تمام می کند.
1217- اگر با حساب نجوم آشنا است، یا طول مدت کسوف و خسوف را از دو منجم آشنا سراغ گرفته است با اعتماد بر (دانش خود) یا دانش و صداقت آنها ،نماز آیات را با اطمینان و آرامش خاطر به صورتی که وقت ایجاب می کند به جا می آورد.
1218- هرگاه مدت کسوف و خسوف کوتاه باشد بطوری که نشود نماز را حتی بصورت مختصر بجا آورد ادا کردن آن واجب نیست، اما احتیاطاً قضا کردن ایرادی ندارد.
1219- هرگاه خورشید بعد از کسوف یا ماه بعد از خسوف غروب کند یا زیر ابر پنهان شود نماز آیات به صورت ادا واجب می شود مگر اینکه باز شدن آنها را یقین کند که در این صورت قضا خواهد کرد.
1220- کسوف و خسوف نامرئی موجب نماز آیات نمی شود نه ادا و نه قصا؛هم چنان که کسوفی در شب انجام شود.
1221- همین طور است زلزله ها و نشانه های ترسناک و وحشت آور ، ودیگر آیاتی که در بلاد دیگر حادث می شود نماز واجب نیست بر کسانی که نمی بینند و در بلاد آنها هم نیست، بلکه فقط بر اهل آن ولایت واجب می شود حتی اگر با محاسبات نجومی یا گواهی منجمین عادل وقوع آنها را به صورت علمی یقین کند.
1222- هرگاه زمان نماز آیات باوقت نمازهای واجب دیگر یکی باشد و وقت زیاد باشد هرکدام را که بخواهد با اختیار خود جلوتر بخواند، اگر چه افضل مقدم داشتن نمازهای روزانه می باشد.
1223- هرگاه وقت هردو اندک باشد واجب است نماز روزانه را جلوتر بخواند.
1224- هرگاه وقت یکی اندک باشد واجب است آن را بر دیگری مقدم بخواند.
کیفیت نماز آیات:
1225- نماز آیات دو رکعت است، وهر رکعتی پنج رکوع و دوسجده واجب دارد، این نماز صورتهای گوناگون دارد و ما در این رساله دونوع یکی مفصل و دیگری کوتاه را یاد آوری می کنیم.
1226- صورت مفصل این است که بعد از نیت و گفتن الله اکبر وارد نماز شود و در هر رکعت پنج بار فاتحه و پنج بار یکی از سوره های قرآن(به غیر از عزائم اربعه) را بخواند وپس از هر بار فاتحه و سوره به رکوع رود و بعد از پنج رکوع دو سجده بجا آورد. و در رکعت اول قبل از رفتن به رکوع دوم، چهارم، و در رکعت دوم قبل از رکوع اول ، سوم و پنجم قنوت بگیرد و پس از سجدتین تشهد و سلام می گوید.
1227- صورت مختصر نماز آیات: صورت مختصر نماز آیات هم دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع و دو سجده و قبل از رکوع دوم و چهارم از رکعت اول و قبل از رکوع اول و سوم و پنجم ازرکعت دوم قنوت دارد در این نوع در هر رکعت فقط یک حمد و یک سوره می خواند و همین یک سوره را به پنج قسمت تقسیم می کند و پس از هر قسمت به رکوع می رود و پس از سر برداشتن از رکوع بدون خواندن حمد قسمت دوم سوره را می خواند.

به این شرح:
دردل نیت می کند نماز آیات می خوانم قربه الی الله، الله اکبر بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین تا آخر(بسم الله الرحمن الرحیم قل اعوذ برب الفلق) الله اکبر و به رکوع می رود، سر بر می دارد و می گوید (من شر ما خلق) قنوت می گیرد و به رکوع می رود، سپس سر بر می دارد و می گوید (ومن شر غاسق اذا وقب) باز به رکوع می رود سر بر می دارد و می گوید (و من شر النفاثات فی العقد) و قنوت می خواند و رکوع می رود و پس از برداشتن از رکوع می گوید (ومن شر حاسد اذا حسد) و به رکوع می رود سپس سر بر می دارد و به سجده می رود و پس از دو سجده ، برای رکعت دوم بر می خیزد و پس از حمد می گوید (بسم الله الرحمن الرحیم قل هو الله احد) و قنوت می گیرد و رکوع می رود، و پس از برداشتن از رکوع می گوید (الله الصمد) و به رکوع می رود و بعد از سر برداشتن می گوید: (لم یلد) و قنوت می گیرد و به رکوع می رود و از رکوع سر برداشته می گوید (ولم یولد) وبه رکوع می رود و سر بر می دارد و می گوید(و لم یکن له کفو اً احد) و قنوت می گیرد و رکوع می رود و سر از رکوع بر می دارد و به سجده ها می رودو پس از سجده دوم با تشهد و سلام ازنماز خارج می شود.
مسائل:
1228- در نمازهای یومیه هرچه واجبو یا مستحب باشد از اجزا و اذکار ،در نماز آیات نیز واجب و مستحب است.
1229- هرچه در نمازهای روزانه از قواعد فراغت و شک در خصوص بعد از از تجاوز و سجده ی سهو جاری می شود ودرنماز آیات نیز جاری است.
1230- رکوع های این نمازاز ارکان آن هستند، اگر زیاد شود یا بعد از تجاوز از محل ناقص گردد باطل می شود و اعاده آن واجب است.
1231- شک در این دو رکعت مانند شک در نماز صبح موجب بطلان است.
1232- اگر بعد از کمی تأمل به یکی از طرفین شک ظن حاصل شود به ظن خود عمل می کند و نماز صحیح است.
1233- اگر در رکوع این نماز شک کند بنا را بر اقل می گذارد، مثلاً اگر بین چهار و پنج شک کرد، وبعد از تأمل ظنی به یکی از دوطرف حاصل نشد بنا را بر چهار می گذارد و به شک بعد از تجاوز از محل نیز اعتنایی نمی کند.
مستحبات نماز آیات:
1234- مستحب است نماز آیات رازیر آسمان و بیرون از ساختمان های سر پوشیده بخواند.
1235- مستحب است آن را مثل نمازهای یومیه با جماعت بخواند.
1236- مستحب است هرگاه امام قبل از انجلا نماز را تمام کرده باشد تا انجلای کامل نماز را تکرار کند، یا اینکه درهمان محل نمازش به ذکر و دعا مشغول گردد.
1237- خواندن سوره های طولانی ، امثال یاسین، نور،روم، با درنظرگرفتن وسعت وقت مستحب است.
1238- مستحب است نماز را تا برطرف شدن کسوف و خسوف طول دهد.
1239- مستحب است رکوع ها به مقدار زمان قرائت طول داده شود.
1240- برای امام و برای کسی که تنها می خواند مستحب است با جهر بخواند.
احکام نماز آیات:
1241- هرگاه در ضمن خواندن نماز آیات برایش معلوم شد وقت نمازروزانه کم است آن را قطع می کند و نماز روزانه را می خواند وبلافاصله بقیه ی نمازآیات را از همانجا که قطع کرده است می خواند اگر وقت آن اندک باشد و منافی نمازازوی سر نزند، در غیر این صورت یعنی اگر وقت خواندن نماز آیات وسیع باشد یا منافی ازوی سر زده آن را مجدداً می خواند گرچه قضا شده باشد.
1242- هرگاه در اثنای نمازیومیه بداند که وقت نماز آیات اندک است و اگر نماز روزانه را تمام کند وقت نماز آیات منتفی خواهد شد اگر وقت آن زیاد باشد قطع می کند و نماز آیات را می خواند و نماز روزانه را از شروع می کند.
1243- هرگاه با توجه به ضیق وقت روزانه مشغول خواندن نماز روزانه شود وماه گرفتگی و خورشید گرفتگی از بین برود اگر در انجام آن اهمال کرده وقتش تنگ شده قضا بر او واجب است و اگر در انجام آن اهمال نکرده قضا ندارد حتی اگر گرفتگی کامل باشد.
1244-نمازهای واجب درهر حالی مقدم بر نافله ها است .اگر وقت کسوف با وقت نافله همزمان باشد نماز آیات را مقدم می دارد و اگر وقت نافله بگذردآن را قضا می کند.
1245- هرگاه از وقت نماز آیات به مقدار یک رکعت درک کند یا وقت آن اندک باشد و نشود بیش ازیک رکعت خواند آن رامی خواند تابه موقع ادا کرده باشد.
1246- نماز آیات را جایز است در حال پیاده روی و یا در روی مرکب، بخواند اگر ترس و خطر و اضطرار ایجاب کند، در حال نماز رو به قبله می کند ،واگر مقدور نباشد هر مقدار ممکن شود واگر هیچ ممکن نشود به هنگام گفتن تکبیره الاحرام و سپس درمسیر خود راه می رود.
1247- هرگاه پس از خواندن معلوم شود نماز آیات فاسد شده است در زلزله وامثال آن را با اعاده کردن ادا می کند واما در کسوف و خسوف اگر فساد نماز بعد از انقضای وقت آن معلوم قضا می خواند.
1248- نماز آیات بر زن حائض و نفساء اگر در حال حیض و نفاسش حادث شود واجب نیست، اگرچه قضا کردن بعد از طاهر شدن وغسل کردن موافق احتیاط است.
1249- هرگاه آیات متعددی در یک ساعت حادث شود برای هرکدام نماز آیاتی واجب است و واجب است به موقع نیت هر کدام از آنها را معین کند. مثلاً بگوید: نماز آیات را برای کسوف یا زلزله و... می خوانم (قربه الی الله تعالی)
1250- هرگاه در یک وقت آیات متعدد ،اما از یک نوع حادث شود مثلاً زلزله هایی اتفاق بیفتد که بین آنها فاصله هایی باشد باز برای هرکدام یک نماز آیات واجب می شود. ولی در اینجا تعیین زلزله که اولی است یا دومی، یا سومی واجب نیست و در هر کدام می گوید: نماز آیات زلزله می خوانم قربه الی الله.
نمازی که در اثر نذر، عهد یا سوگند واجب می شود
1251-نذر، یا عهد یا سوگند منعقد نمی شود در عبارتی که مشروع نیست یا در کاری که رجحانی ندارد، مثلاً اگر کسی نذریا عهد کند یا سوگند بخورد که با یک سلام پنج یا شش رکعت نماز بخواند، یا بدون طهارت بخواند، یا حرامی یا مکروهی مرتکب شود یا با جماعت نماز نخواند یا نماز مستحبی به جا نیاورد ، به زیارت مشاهد مقدسه نرود، در خانه هایی وارد نشود که خدای تعالی فرمان داده است منزلت آنها بالا باشد و نام خدا در آنها یاد شود.
1252- نذرو عهد و سوگند وقتی برذمه آدمی واجب می شود که در خصوص امرواجبی، مشروعی ، مستحبی یا راجحی باشد.
1253- هرگاه نذر کند نمازهای یومیه را تر ننماید نذرش صحیح است واگر ترک کند کفاره ماه رمضان بر او مترتب می شود (برای اینکه عهد خود را شکسته است) به علاوه عقاب ترک نماز در دنیا و آخرت .
1254- هرگاه نذر کند دو رکعت نماز بخواند یا دو سوره ازقرآن تلاوت کند ولی عهد خود را بشکند و آن دو رکعت نماز یا آن دو سوره را نخواند، فقط کفاره بر او واجب می شود وقضا بر او واجب نیست وقضا متصور نیست، هرگاه به نذر خود وفا کند ادا می گردد و کفاره ای واجب نمی شود.

1255- بلی هرگاه برای قرآن خواندن یا نماز نذری وقت تعیین کند و در آن موقع به نذر خود وفا نکند، علاوه بر کفاره قضای نذرهم بر او واجب می باشد.
نمازی که با استیجار واجب می شود
1256- اجاره کردن نماز یا عبادتهای دیگر فردی که زنده است جایز نمی باشد،مگر حج که ذکر آن گذشت.
1257- اجاره کردن هر عبادتی که مربوط به شخص مرده ای است و قضای آنها به عهده او بوده جایز است و سابقاً یادآوری گردید که پسر ارشد متوفی در مقابل حبوه از طرف او قضا می کند، واگر پسر ارشدی ندارد،قضای آنچه از میت مطلوب است به عهده ولی اوست. زنان و دختران او در این خصوص تکلیفی ندارند.
1258- هرگاه میت وصیت کند مؤمنی نمازهای او را قضا کند جایز است گرچه میت پسر بزرگ یا ولی داشته باشد.
1259- واجب است اجیر مؤمن عادل و عارف به مسایل ضروری نماز بوده و قادر باشد برخیزد و بنشیند و رکوع و سجود و سایر افعال نمازراانجام دهد.
1260- به اجیر واجب نیست در انجام آنچه به عهده گرفته بدون مهلت وبلافاصله عجله کند .بلکه مشغول شدن تدریجی او کافی است و در اثنا می تواند به کارهای شخصی خود و یا استراحت بپردازد ، یا حوائج مردم مؤمن را برآورده کند و غیره.
1261- هرگاه ورثه بداند که میت واجباتی را در گردن دارد واجب است اجیر گرفته و اجرت را ازاصل مال بپردازد ،واگر چه میت در این باره وصیتی نکرده است.
1262- هرگاه میت وصیت کند که اجرت ازثلث مال او پرداخت شود در این صورت لازم نیست ازاصل مال برداشته شود بلکه ازثلث برداشته می شود.
1263- اگرمیت مشغول الذمه بودن خود را وصیت نکرده باشد ورثه چیزی نیست وبرآنها واجب نیست(واین در صورتی است که علم وآگاهی نداشته باشند (مسأله 261) .
1264 اجیر از طرف زن اگر مرد است به وظیفه خود عمل میکند درجهر کردن نمازهای جهری ودیگر اعمال ، خواه مستحبی باشد یاواجبی.
1265- اجیر ازطرف مرد اگر زن باشد طبق وظیفه ی خود عمل می کند ازآهسته خواندن و غیره. اگر بیگانه ای صدایش را بشنود ،در غیر این صورت در نمازهای جهری اختیاری دارد با جهر بخواند یا با اخفات.
1266- اگرولی یا وصی میت دو یا چند نفر را برای قضای نمازهای میت اجیر کرد واجب نیست بین آنها به خاطر حصول ترتیب وقت معین کند، بلکه هرکدام ازآنها هرموقع خواست تا هر مقدار که باشد می تواند قضا کند.
بعضی از نمازهای مستحب
نوافل روزانه در اول کتاب به صورت مختصر ذکر گردید.