كتاب احكام الشريعه جلد 1 در عبادات ( تيمم)

احکام تیمم
تیمم طهارتی اضطراری است بر این اساس واجب نمی شود مگر موقعی که آب نباشد ، یا رسیدن به آن مشکلاتی داشته باشد یا کسی که می خواهد طاهر شود به جهتی از جهات شرعی که در مسائل بعدی یادآوری می کنیم از استعمال آب معذور باشد:
اول : نبودن آب.
1299- تیمم برای نماز و طواف واجب وقتی آب برای وضو و غسل نباشد یا به قدر کافی نباشد واجب است خواه در شهر و روستا و خواه در صحرا و دشت.
1300- هرگاه در شهر ، روستا یا مانند آنها باشد واجب است برای پیدا کردن آب کوشش کند و تیمم نمی کند مگر موقعی که از یافتن آب نا امید شود یا اینکه ببیند وقت تنگ است.
1301-هرگاه در صحرا باشد و احتمال بدهد که آب وجود دارد واجب است از چهار طرف دوبرابر مقداری که تیر از کمان در زمین هموار فاصله می گیرد و به فاصله تیری در زمین دارای تپه و ماهور دور می شود برای طلب آب کوشش کند.
1302-اگربا گواهی دونفر عادل بداند که در این صحرا آب وجود ندارد طلب کردن آب ساقط می شود ، و اگر بداند در بعضی از سمتها آب نیست، طلب کردن آب از آن سمتها ساقط می شود و با توجه به این که در حال حاضر تیر و کمانی در کار نیست بایستی مسافت متعادلی منظور شود،و در جهات دیگری دنبال آب بگردد و هرگاه بداند که آب در فاصله زیادتری از آنچه که گفته شد وجود دارد ولو به گواهی دونفر عادل هم این علم حاصل شود طلب آب واجب است مگر موقعی که وقت نماز تنگ باشد.
1303-نایب گرفتن برای طلب آب جایز است بلکه گاه واجب می شود و اگر چه لازمه اش پرداخت دست مزد می باشد و تا حدودی که امکان دارد بایستی نایب ،شخص عادل و مورد اطمینانی بوده باشد.
1304- طلب برای شخص خود مکلف یا نایب گرفتن برای طلب آب موقعی واجب است که وقت نماز وسیع باشد، اما در تنگی وقت واجب نیست.
1305- هرگاه وقت طلب برای یک سمت یا دو سمت کافی باشد از دیگر سمتها ساقط می شود.
1306- هرگاه تنبلی کند و دنبال آب نرود تا وقت تنگ شود ، تیمم می کند و نماز می خواند و نمازش صحیح است اما به جهت تنبلی که در طلب آب داشته گناه کرده است و احوط این است که این نماز را قضا کند.
1307- هرگاه با وجود وقت کافی از طلب آب اعراض نموده و با تیمم نماز بخواند باطل است. و اگر آب پیدا شود با طلب یا بدون طلب اعاده کردن آن نماز پس ازوضو یا غسل طبق تکلیفی که دارد در داخل وقت واجب است. و اگر طلب کرد پیدا نشد در این صورت وظیفه دارد در داخل وقت بدل از وضویا بدل از غسل برابرتکلیف خود تیمم کند و نمازی را که خوانده اعاده نماید. در خارج وقت ، آن نماز را قضا کند.
1308- اگربر خودش یا عرضش یا مالش یا غیر آنها به هر صورتی که هست بترسد طلب از او ساقط می شود.
1309- هرگاه از بعضی سمتها بترسد طلب آب از همان سمتها ساقط می شود و باید آب را در جهات دیگر طلب کند.
1310- هرگاه برای انسان وضو و غسل واجب باشد و آب کمی پیدا شود که برای یکی کافی باشد، با آن آب اگر کافی باشد غسل می کند و بدل از وضو تیمم می نماید و اگر برای وضو کافی باشد وضو می سازد وم بجای غسل تیمم می کند.
1311- هرگاه در بدن و یا تنها لباسی که دارد نجسی باشد که در نماز عفو نشده است و آبی باشد که نجاست را پاک می کند یا برای وضو و غسل کفایت می کند دراین صورت واجب است نجاست را با آن تمیز کند و به جای وضو یا غسل تیمم نماید.
دوم: مشکل رسیدن به آب:
1312- هرگاه رسیدن به آب مشکل و سخت باشد به خاطر پیری یا ضعف شدید یا به جهت ترس از دشمن ، دزد ، حیوان درنده و غیر اینها وجوب وضو یا غسل ساقط می شود و تیمم بدل از آنها واجب می شود.
1313-هرگاه بتواند آب را ، یا وسایل آب کشیدن را بخرد یا آنها را به امانت یا عاریه بگیرد و با وسایلی آن را بدست آورد واجب است حتی اگر با بهای زیادی باشد ،مگر اینکه به آن مال نیاز داشته باشد که ساقط می شود.
سوم: ترس از استعمال آب:
1315- هرگاه از تولید مرضی در وجودش یا در بعضی از اعضای بدنش بترسد یا موجب مشکل شدن معالجه شود یا بهبودی طول بکشد یا مرض شمدت یابد و زیاد می شود یا به خاطر سرمای شدید که براساس عادت تحمل آن سخت است وجوب وضو و غسل ساقط می شود. و تیمم به جای وضو وغسل واجب می شود.
1316- بدست آوردن آب از راه سؤال از دیگران واجب نیست ، اما اگر کسی آب یا پول خرید آب، یا پول وسایلی دسترسی به آب را ، به هرطریقی بذل کرد برای انسان واجب است قبول کند.
1317- هرگاه آب سرد باشد و بداند که آب گرم برایش ضرر ندارد واجب است آن را گرم کند، اگر چه با خرید هیزم و نفت یا وسایل دیگر بشود این کار را انجام داد به قیمتی حتی از طریق قرض گرفتن ، اگر از همه اینها عاجز باشد وجوب وضو یا غسل ساقط و بدل آنها تیمم واجب می شود.
1318-هرگاه از تشنگی غیرقابل تحمل برای خودش یا برای نفس محترمه ای حتی اگر حیوانی باشد بترسد یا در همان وقت یا در وقتی دیگر آب را نگه می دارد و بر او واجب است برای نماز تیمم کند.
1319- هرگاه وضو بگیرد وغسل کند با اینکه می داند ضرر خواهد کرد واستعمال آب برایش شرعاً حرام است مرتکب گناه شده وضو و غسلش باطل می باشد.
1320-هرگاه تیمم کرد و نماز خواندبا این اعتقاد که آب ضرر دارد سپس برایش واضح شد که برایش ضرر ندارد، نمازش صحیح است، اعاده وقضا لازم ندارد.
1321- هرگاه با این اعتقاد که آب ضرر دارد تیمم کرد و یا پیش از نماز برایش روشن شود که ضرر ندارد در این صورت اگر وقت وسیع است تیمم باطل، و وضو یا غسل واجب می شود.
1322- هرگاه با اعتقاد به مضر نبودن آب وضو بگیرد و نماز بخواند و سپس برایش ظاهر شود که آب ضرر می کند طهارت و نمازش صحیح است.
1323-هرگاه پس از وضو یا غسل وقت نماز داخل شود و انسان بترسد که در صورت باطل شدن وضو یا غسل ، پیدا کردن آب برایش ممکن نخواهد بود، یا به علتهایی که یاد کردیم از استعمال آن بترسد در این صورت واجب است طهارت خودش را حفظ و نمازش را ادا کند. مگر این که با این کار مرضی یا ضرری به اوبرسد که طهارت خود را می شکند و برای نماز تیمم می کند.

1324-دو ظرف آب داریم یکی نجس یکی پاک، و انسان از تشنه ماندن خود می ترسد ، نجس را می ریزد و پاک را می نوشد و برای ادای فریضه تیمم می کند.
1325- هرگاه از تشنه ماندن بچه اش یا حیوانش بترسد آب نجس را برای حفظ آنها نگه می دارد و با آب پاک وضو می گیرد و نماز می خواند.
1326- در تنگی وقت با آنکه آب وجود دارد تیمم می کند ولی اگر بداند که فریضه را ولو به مقدار یک رکعت درک می کند وضو یا غسل واجب است.
1327- کسی که به جای جنابت یا حیض تیمم کرده برایش جایز نیست داخل شدن به مساجد، مشاهد مقدسه ، خواندن سوره های سجده، مس نوشته های قرآن و دیگر چیزهای حرام که در محلش بیان شد.
1328-درتنگی وقت هرگاه بداند انجام مستحبات موجب فوت وقت خواهد شد و هرگاه بداند اگر اذان اقامه و دیگر مستحبات نماز یا مستحبات وضو و غسل را ترک کند نماز را در وقت خودش خواهد خواند. ترک همه آنها واجب است و نماز را با وضو یا غسل به جای می آورد.
1329- هرگاه آب مباح در ظرفی عصبی باشد و ظرف دیگر هم نباشد که برای وضو یا غسل آب را در آن بریزد واجب است از آن اعراض نموده و برای نماز تیمم کند.
1330-برای نماز میت و برای خوابیدن با طهارت با وجود آب تیمم جایز است.
کیفیت تیمم
1331- کف دستها را با هم برزمین می زند و با آنها پیشانی را از رستنگاه مو تا قسمت بالای بینی (بر آمدگی آن ) مسح می کند سپس پشت دست راست را با کف دست چپ و پشت دست چپ را با کف دست راست از مچ دست تا نوک انگشتان مسح می کند.
1332-مسح گیج گاهها و مسح تا نوک بینی موافق احتیاط است.
1333-در موقع ناچاری جایز است به جای زدن دستها آنها را بر زمین گذاشت ، همین طور یکی را زد و دیگری را گذاشت یا به جای کف دست پشت آنها را زد. اما در حال اختیار جایز نیست.
1334-واجب است مسح کشیدن به پیشانی و پشت دستها به مقدار کافی و فراگیر باشد .
1335- مسح کشیدن با همه ی کف دست و انگشتان واجب نیست بلکه با قسمتی از آن کفایت می کند، واحتیاط راه نجات است.
1336- توجه کنید در تیمم به جای وضو تنها یک ضربت واجب است برای مسح کشیدن به صورت و دستها ، و در تیمم به جای غسل دو ضربت واجب است یکی برای مسح صورت و سپس مسح دیگری برای مسح دستها.
1337- نیت واجب است با اولین جزء تیمم یعنی زدن کف دستها بر زمین همزمان و مقارن و به قصد قربت یا امتثال امر باشد ، بطوری که واجب است تعیین شود بدل از وضو است یا غسل.
1338- ترتیب و موالات همچنین مباشرت خود فرد واجب است.
1339-هرگاه در ترتیب یا موالات خللی به وجود آمد از نو شروع می کند.
1340- هرگاه در ترتیب خلل وارد کند خواه به عمد و خواه به فراموش کردن ،تیمم باطل می شود . همچنین تیمم اگر با مباشرت دیگری انجام گیرد باطل است ، مگر به موقع ناچاری که ایرادی ندارد.
1341- بایستی موقع زدن دستها بر زمین ،وموقع مسح کشیدن بین اعضاء مسح حائلی نباشد.
1342- واجب است زمین تیمم پاکیزه باشد همچنین مباح باشد.

چیزهایی که تیمم به آنها جایز است:
1343- تیمم به مطلق زمین چه سنگ و چه خاک و چه شن وماسه جایز است.
1344- به سنگ گچ تیمم کردن پیش از سوزاندن آن جایز است.
1345- اگر پیدا شود احوط تیمم با خاک خالص است.
1346- تیمم بر معادن مانند خاک طلا، نقره، آهن و امثال آنها و به نوره و زرنیخ و نمک جایز نیست.
1347-تیمم برخاکستر جایز نیست.
1348-بنابر احوط برآجر و سفال جایز نیست.
1349- هرگاه آنچه گفتیم از زمین و خاک نباشد به غبار متکا،فرش،لباس، یال چهار، پایان تیمم می کند.
1350- هرگاه جمع کردن خاک، از چیزهایی که گفتیم ممکن باشد جمع می کند و تیمم می نماید و احوط ترک نکردن آن در حال امکان می باشد. در غیر این صورت دست بر آنها می زند و احوط این است که هم با آنها تیمم کند و هم با گچ پخته و آجر اگر پیدا شود.
1351- فرقی بین خاکهای سفید و سیاه و غیره نیست.
1352- فرقی بین سنگ،ماسه و کلوخ و الوان آنها نیست.
1353- تیمم بر خاک مخلوط با خاکستر جایز نیست. هم چنانکه جایزنیست اگر با آرد گندم، جو، برنج، ماش و عدس و مانند آنها و یا با کاه و سبوس آنها مخلوط شود.
1354- آنچه گفتیم اگر نباشد جایز است، بر گل تیمم کند،ولی عندالامکان و زیادی وقت آن را خشک می کند.
1355- تیمم بر زمین شوره زار مکروه است و اگر نمک برروی آن باشد و بین خاک و دست مانع شود جایز نیست.
1356- برزمین مرطوب تیمم جایز است و احوط در این است که درصورت امکان بر زمین خشک تیمم کند.
1357-هرگاه هیچ کدام از آنها که تیمم بر آنها صحیح است پیدا نشد، دراین صورت فاقد طهورین به شمار می رود و نماز از مکلف ساقط می باشد.
1358- تیمم با خاکی که بارها با آن تیمم شده صحیح است.
1359- تیممم بر خاک قبرها جایز می باشد.
1360- تیمم با خاک راهها،خیابانها و لگد مال شده مکروه است.
1361- با بودن انواع خاکها تیمم بر ماسه مکروه است.
1362-دوخاک وجود دارد مباح و مغصوب ، ولی معلوم نیست کدام مباح است، هر دو را ترک می کند حتی اگر غیر از آنها چیزی نیابد.
1363- خاکی پاک وخاکی متنجس وجود دارد اما معلوم نیست کدام پاک است با هر دو تیمم می کند(یعنی دوبار تیمم می کند یکبار با آن و یکبار با این) .
1364- خاکی وجود دارد و چیزی غیر از خاک ، ولی معلوم نیست خاک کدام است با هر دو تیمم می کند.
1365- هرگاه چیزی را پیدا نکرد که تیمم برآن صحیح است و یخی پیدا کرد و ممکن نشد آن را آب کند و وضو بگیرد (یا غسل کند) احوط تیمم کردن با همان یخ وادا کردن نماز است.
1366- هرگاه با مرور دادن این یخ بر اعضای وضو مسمای جریان آب ممکن شود این کار را انجام می دهد و به تیمم احتیاج و حکم در غسل نیز چنین است.
1367- بیرون آوردن انگشتری از انگشت و کنار کشیدن موی سر از پیشانی ، و از بین بردن هرگونه مانعی از اعضای تیمم واجب است.

1368-در تیمم حرکت دادن عضوی که بر آن مسح می کشیم جایز نیست، بلکه فقط عضوی که مسح می کشد واجب است آن را حرکت بدهیم.
1369-هرگاه در نماز پیش از آنکه به رکوع رکعت اول برود آب پیدا شود تیمم شکسته و نماز باطل و وضو یا غسل واجب می شود ولی اگر بعد از رکوع پیدا شود نمی شکند و نمازش صحیح می باشد.
1370- تیمم در دیگر عبادتها می شکند و حتی در آخرین جزء آن، مانند اینکه در آخرین شوط از طواف باشد وآب پیدا شود تیمم و طواف باطل می شود باید با آب وضو یا غسل کرده و عمل خود را از نو شروع کند.
1371- تیمم کردن پیش از وقت برای نماز جایز نیست حتی اگر برای آماده شدن باشد.
1372- هرگاه علم پیدا کند به اینکه بعد از داخل شدن وقت نماز چیزی پیدا نخواهد کرد که تیمم برآن صحیح است من باب احتیاط به نیت نماز نافله ای یا خواندن قرآن تیمم می کند و آن را تا دخول وقت فریضه وادای نماز حفظ می کند.
1373- نیز تیمم پیش از وقت جایز است به عنوان تقرب به خدا وبرای اینکه خدا پاکیزگی را دوست دارد ، بطوری که در مسایل وضو گذشت.
1374- تیمم هرگاه به جای غسل جنابت باشد یک بار تیمم می کند وهرگاه به جای غسلهای دیگر باشد دوبار تیمم می کند یکبار به جای وضو و یکبار به جای غسل.
1375- حکم کسی که تیمم ساخته حکم کسی است که با آب وضو یا غسل ساخته است. بر این اساس جایز است که هر عبادت مشروط به طهارت را به جای آورد از واجبات و غیره ، مادامی که عذرش باقی است یا با پیدا شدن آب تیمم باطل نشده است.
1376- هرگاه تیمم به خاطر تنگی وقت باشد خاص همان نماز می باشد و نمی شود با آن نماز دیگری خواند.
1377- همچنین هرگاه برای نماز میت و برای خواب باشد با این که آب موجود بوده باز اختصاص به همان نماز و خواب دارد.
1378- هرگاه بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند تا نماز بخواند، وآبی پیدا شود که برای وضو کفایت می کند تیمم از وضوی اوباطل می شود و اگر به مقدار غسل باشد تیمم بدل از غسل باطل می شود.
1379- هرگاه به مقدار یکی از آنها آب پیدا شود به عوض وضو تیمم کرده و با آن آب غسل می کند.
1380- قضا کردن نمازهایی که با تیمم خوانده واجب نیست. مگر موقعی که عذر از بین برود یا بعد از خواندن نماز آب پیدا شود و وقت نیز باقی باشد که از باب احتیاط نماز را اعاده میکند.
1381-قضای نماز مستحب است برای کسی که نمازش را به تأخیر انداخته و در تنگی وقت بدل از وضو یا غسل تیمم کرده و نمازخوانده است.
1382- قضای نماز مستحب است بر کسی که عمداً به جستجوی آب نرفته تا وقت نماز اندک شده و با تیمم نمازخوانده است،و سپس معلوم گشته که آب در حدود طلب وجود داشته است.
1383- قضای نماز مستحب است بر کسی که می دانسته آب وجود ندارد ف یا از بکار بردن آب معذور است ودر عین حال به عمد خود را جنب کرده است و احوط در این مسایل ترک نکردن قضا است.
1384- هرگاه دستی اضافی یا انگشتی زاید یا زائیده ای گوشتی دارد بطوری که درمسایل وضو گذشت بر همه آنها مسح می کشد.
1385- هرکس دستهایش قطع شده باشد صورتش را به زمین مسح کندکافی است.
1386- هرکس یک دستش قطع شده است دست سالمش را بر زمین می زند و صورتش ا مسح می کند وسپس پشت دستش را به زمین می زند.
1387- نایب گرفتن در تیمم جایز است بر کسی که از حرکت دادن دستها و زدن آنها بر زمین ناتوان است، نایب دستهای او را بر زمین می زند و با آنها بر صورت و پشت دستهای او مسح می کشد.
1388-هرگاه بعد از تیمم بداند که جزئی از اجزاء تیمم ا انجام نداده است آن جزء را و اجزاء بعد از آن به جای می آورد ومسأله به همان نحو است که در وضو گذشت.
1389-اگر بعد از تیمم ، در بعضی اجزاء و شرایط آن شک کند و محل تیمم را ترک کرده است بنا را بر صحت می گذارد.
1390- هرگاه قبل از فراغت از تیمم شک کرد احوط به جای آوردن جزیی است که درباره اش شک می کند و اجزاء بعد از آن.
1391- هرگاه بعد از رسیدن وقت برای ادای فریضه تیمم کند خواندن نمازهای بعدی برایش جایز است.
1392- یک تیمم به جای چند غسل به نیت مهمترین آنها کفایت میکند،اگر غسلهایی جمع شوند که یکی از غسل جنابت است نیت غسل جنابت را می کند.